Do pobierania podatku kościelnego od swoich członków są w Niemczech uprawnione wszystkie wspólnoty wyznaniowe, które posiadają status podmiotu posiadającego osobowość prawną. (Körperschaft des öffentlichen Rechts). W praktyce jest to głównie kościół ewangelicki, katolicki, starokatolicki i wspólnoty żydowskie. Innym kościołom i wspólnotom (Religionsgemeinschaften, Weltanschauungsorganisation) niespełniającym tego wymogu- w tym np. licznie reprezentowanym w Niemczech chrześcijanom prawosławnym i muzułmanom – nie przysługują wpływy z tego podatku. Wspólnoty te mogą pobierać jedynie składki członkowskie (Mitgliedsbeiträge). Za pobranie i „obsługę” podatku kościelnego, państwo pobiera od każdej wspólnoty religijnej 3% należnych im wpływów.

Ile wynosi podatek kościelny?

Kirchensteuer nie jest ustanowiony konstytucyjnie, ale w zależności od regulacji w poszczególnych krajach związkowych. Zazwyczaj wynosi on 9% wartości podatku dochodowego. Wyjątek stanowią Bawaria i Badenia Witenbergia, gdzie stawka jest o 1% niższa i wynosi 8% m.in. dlatego, że podatek płynie w tych landach prosto do kościoła i państwo nie pobiera od niego opłat manipulacyjnych.

Mimo spadającej liczby wiernych w kościele katolickim i ewangelickim, dobra koniunktura gospodarcza i coraz wyższe płace przyczyniają się co wzrostu wpływów do kościelnych kas. Za rok podatkowy 2015 kościoły otrzymały ponad 11 milionów euro.

W niektórych krajach związkowych organizacje kościelne określają minimalną stawkę podatku kościelnego, co oznacza, że jeśli wysokość podatku kościelnego wyliczonego na bazie podatku dochodowego jest niższa niż ustalona minimalna stawka, podatnik musi zapłacić tę minimalną stawkę, czyli kwotę wyższą. Najczęściej jest to ok. 36 EUR

Podatek kościelny jest naliczany w pierwszej kolejności w zależności od miejsca pracy, a nie zamieszkania – ułatwia to pracodawcy naliczenie tego podatku, bo dzięki temu nie musi brać pod uwagę różnych stawek w różnych regionach. Jest to tzw. zasada Betriebsstättenprinzip.

Na co jest przeznaczany podatek kościelny?

O ile np. kościół katolicki w Polsce utrzymuje się głównie z datków i nie pobiera się od wiernych podatku, to w krajach niemieckojęzycznych podatek kościelny (Kirchensteuer) jest w większości przypadków głównym źródłem dochodów wspólnot religijnych. Kościół w Europie Zachodniej bardziej niż u nas funkcjonuje na zasadzie „firmy” – zatrudniając na etat wiele osób świeckich. Podatek kościelny pozwala więc pokryć koszty ich pracy, jak również utrzymania prowadzonych przez kościół przedszkoli, domów opieki czy też ośrodków dla uchodźców. Podatek kościelny nie trafia w próżnię. O ile w przypadku podatku dochodowego trudno ocenić, gdzie zostaną wydane pieniądze, które oddajemy fiskusowi w Niemczech, to podatek kościelny nie płynie do „głównego skarbca” ale do lokalnych wspólnot w regionie podatnika.  Niemieckie kościoły coraz częściej publikują informacje o swoich finansach – w tym dane statystyczne o tym w jaki sposób zostały spożytkowane ich dochody z podatku. Przykład takiej infografiki można zobaczyć na tej niemieckojęzycznej stronie.

Jakie są rodzaje podatku kościelnego?

  1. Od dochodu, naliczany najczęściej jako 8 lub 9% podatku dochodowego
  2. Od nieruchomości. Obowiązują różne stawki w zależności od diecezji. Jest on pobierany przez samorządy razem z podatkiem od nieruchomości (Grundsteuer(. Przykładowo, w diecezji Spira [Speyer] w Nadreni Palatynacie stawka wynosi 10% wartości Grundsteuer. Jeśli posiadasz nieruchomość a nie jesteś zarejestrowany w kościele pobierającym podatek – nie musisz  odprowadzać dodatkowej daniny
  3. Ogólny podatek na rzecz kościoła – allgemeines Kirchgeld ­ – podobnie jak podatek związany z nieruchomościami, Kirchgeld jest pobierany jedynie przez niektóre diecezje. Płaci go każdy kto otrzymuje rocznie przychód w wysokości co najmniej 8820 EUR (17640 w przypadku rozliczenia wspólnego). Podatkiem tym są objęte nie tylko osoby pracujące, ale również renciści i osoby pobierające świadczenia socjalne.
  4. Specjalny podatek na rzecz kościoła – besonderes Kirchgeld – jest prześmiewczo nazywany przez Niemców podatkiem od pogaństwa (Heidensteuer) – gdyż płacą go osoby nie będące członkami kościoła, ale które rozliczają się wspólnie z małżonkiem należącym do wspólnoty religijnej w sytuacji, gdy mają wyższy dochód od partnera lub gdy małżonek zrzeszony w kościele nie uzyskał dochodu. Ten rodzaj podatku jest naliczany tylko przez niektóre diecezje. Im więcej małżonkowie zarabiają tym bardziej wzrasta procentowa stawka tego podatku – i kształtuje się od 0,25% do 1,2% rocznego przychodu.  Szczegółowe wartości podatku można znaleźć w tabeli na stronie internetowej.

Podatek kościelny, a wystąpienie z kościoła

Wystąpienie z kościoła nabywa mocy prawnej pierwszego dnia kolejnego miesiąca od dnia zatwierdzenia wniosku przez Urząd Stanu Cywilnego (Standesamt), do którego należy zgłosić chęć wystąpienia. Wyjątkiem jest Brema, gdzie wniosek można złożyć bezpośrednio w swojej parafii lub kurii. Opłaty urzędowe za wystąpienie Austrittsgebühr wahają się w zależności od kraju związkowego – od 5 do 60 EUR. W Brandenburgii procedura jest bezpłatna. Podatek jest naliczany za dochody uzyskane w całym roku podatkowym w ten sposób, że za każdy miesiąc przynależności do kościoła, podatnik musi odprowadzić dwunastą część podatku, który byłby należny, gdyby wierny nie wystąpił z kościoła. Przykład: Podatnik pracował w Niemczech od sierpnia do grudnia, a wystąpił z kościoła 15 lutego tego samego roku. Podatek kościelny należny w przypadku niewystąpienia wynosiłby 100 EUR. Mimo, że uzyskał on dochód po swoim wystąpieniu z kościoła, to i tak ciąży na nim zapłata podatku za styczeń i luty czyli 2/12*100=16,6 EUR. Występując z kościoła lub zmieniając wyznanie i chcąc nie płacić w przyszłości podatku kościelnego podatnik powinien udokumentować to pracodawcy okazując mu kopię zaświadczenia uzyskanego w urzędzie kościelnym – Kirchenaustrittsbescheinigung. Warto zatrzymać oryginał takiego zaświadczenia, bo obieg informacji nie zawsze działa na tyle sprawnie, by kościół w regionie, do którego przeprowadził się podatnik wiedział o jego wystąpieniu – w takiej sytuacji podatnik może otrzymać pismo z kościoła ponaglające do zapłaty podatku i wówczas posiadane zaświadczenie pozwala szybko wyjaśnić wątpliwości.

Kto musi płacić podatek kościelny, a kto jest z niego zwolniony?

Osoby, które przy meldunku określą się jako bezwyznaniowe lub nie są katolikami, ewangelikami, Żydami ani starokatolikami będą miały pustą pozycję w polu nr 6 – Kirchensteuer na zaświadczeniu o dochodach od pracodawcy – Lohnsteuerbescheinigung.  Z chwilą chrztu człowiek staje się członkiem wspólnoty kościelnej, a jeśli został ochrzczony jako dziecko, to ponosi skutki prawne spowodowane przez decyzję swoich rodziców lub opiekunów prawnych. Katolicy i ewangelicy mieszkający w Niemczech lub posiadający tu miejsce stałego pobytu muszą płacić podatek kościelny. Osoby, których roczny dochód nie przekracza niemieckiego Existenzminimum – w roku 2017 8820 EUR i 17640 EUR rocznie przy rozliczeniu wspólnym – nie odprowadzają podatku dochodowego, a więc są tym samym zwolnieni z Kirchensteuer. Podatkiem nie są objęci emeryci i renciści pod warunkiem, że od swoich dochodów nie odprowadzają podatku dochodowego Einkommensteuer. Często niemieckie urzędy skarbowe domyślnie przyjmują, że Polacy są  katolikami, tak więc nawet jeśli  w dokumentach do meldunku nie zadeklarują swojej przynależności do tego kościoła, a na zaświadczeniu o dochodach od pracodawcy Lohnsteuerbescheinigung w pozycji 6 nie mają wpisanej żadnej kwoty, to Finanzamt i tak może naliczyć im ten podatek. Wówczas do wyjaśnienia z urzędem przydaje się wówczas wyżej opisane zaświadczenie Kirchenaustrittsbescheinigung. Warto pamiętać, że jeżeli jesteśmy ochrzczeni, ale nie uczestniczymy w praktykach religijnych, jesteśmy niezmiennie klasyfikowani jako członkowie kościoła i podlegamy obowiązkowi odprowadzania Kirchensteuer. W przypadku, gdy urząd błędnie odnotuje naszą przynależność religijną, można w takim przypadku potwierdzić nasze członkostwo w danej wspólnocie okazująć dokument stwierdzający przynależność do kościoła, czyli najlepiej akt chrztu – Taufschein albo Taufurkunde.

Jak rozliczani są małżonkowie różnych wyznań, którzy składają zeznanie wspólnie?

Dochód małżonków jest sumowany i dzielony na pół. Każde z małżonków odprowadza więc podatek do swojej wspólnoty naliczony na podstawie uśrednionego dochodu małżeńskiego. Jeśli jednak jeden współmałżonek jest bezwyznaniowy lub należy do grupy religijnej niepobierającej Kirchensteuer i zarobił więcej niż drugi współmałżonek – wówczas tak czy inaczej jest zobowiązany do odprowadzania podatku. Ich wspólny dochód jest wtedy opodatkowany na rzecz kościoła drugiego współmałżonka. Bez względu na przynależność wyznaniową, w przypadku wątpliwości co do wysokości naliczonego podatku, małżonkowie muszą się także wspólnie odwoływać od decyzji.

Dlaczego informacja o podatku kościelnym nie jest umieszczana na wszystkich decyzjach podatkowych?

Ponieważ w Bawarii i Badenii Witenbergii podatek kościelny nie jest rozliczany bezpośrednio przez urząd skarbowy, dla mieszkańców Bawarii, z urzędu kościelnego Kirchensteueramt w Monachium Würzburgu i Augsburgu przychodzi osobna decyzja podatkowa. Dlatego też na dokumencie Steuerbescheid z urzędu skarbowego nie ma wzmianki o podatku kościelnym. W przypadku, gdy nie otrzymają Państwo zwrotu lub zwrot w niepełnej wysokości, nasza firma kontaktuje się bezpośrednio z urzędnikami, którzy wyliczają wartość tego podatku.

Czy podatek kościelny można odliczyć od podatku?

Zdarza się, że na decyzjach urzędu podatek kościelny różni się od tego, co wyszło nam w rozliczeniu rocznym. Mogą być dwie przyczyny takiej sytuacji: a) Podatek kościelny został wliczony w koszty i b) Odprowadzane niedopłaty podatku za zeszły rok zmieniają podstawę opodatkowania za rok bieżący. Zazwyczaj różnice te nie są jednak znaczące.

Jakie konsekwencje rodzi niepłacenie należnego podatku kościelnego?

W niektórych krajach związkowym niepłacenie należnego podatku kościelnego posiada znamiona czynu karalnego. Można oczywiście wystąpić z kościoła chcąc uczciwie zwolnić się z tej daniny, ale należy pamiętać, że informacja o wystąpieniu jest automatycznie przekazywana do rodzimej wspólnoty w Polsce, więc wówczas przestajemy być członkami kościoła nie tylko na terenie Niemiec. Prawo kościoła do pobrania podatku ulega przedawnieniu dopiero po 5 latach od roku rozliczeniowego w którym należny jest podatek.

W jakich sytuacjach urząd kościelny zwraca podatek?

Istnieją wyjątkowe okoliczności, w których można się zwrócić do urzędu kościelnego o zwrot części zapłaconego podatku. Przywilej taki przysługuje pracownikom, którzy zostali zwolnieni i otrzymali od pracodawcy odprawę lub odszkodowanie z tytułu zwolnienia (Abfindung). Wówczas należy w swojej parafii lub kurii złożyć formularz wniosku Antrag auf Erlaß der Kirchensteuer. o zwrot podatku – przykładowy kwestionariusz jednej z diecezji znajduje się tutaj. Oprócz tego należy złożyć kopię prawomocnej decyzji podatkowej z urzędu skarbowego. Wówczas to obowiązkiem kościoła jest informowanie o tym Finanzamtu. Prawie zawsze wysokość zwrotu wynosi 50%, ale jeśli podanie posiada stosowne uzasadnienie obejmujące trudną sytuację rodzinną, materialną oraz osobiste zaangażowanie na rzecz wspólnoty, można przy życzliwości urzędników  liczyć na wyższy zwrot. Informację gdzie należy złożyć taki wniosek znajdziemy na pouczeniu dołączonym do decyzji podatkowej Einkommensteuerbescheid.

Autor: Maciej Małaj